مفهوم هبه و هدیه در حقوق ایران

مردی یک واحد آپارتمان را به همسرش هبه (هدیه) داده است. در چه مواردی می‌تواند هدیه را از همسرش پس بگیرد؟ در چه صورتی نمی‌تواند؟

مقدمه

• آیا می‌دانستید که هبه یا هدیه، در شرایط خاصی قابل برگشت است؟
• آیا می‌خواهید بدانید که مرد، در چه مواردی می‌تواند هدیه خود را از همسرش پس بگیرد؟

در این مقاله جامع، به بررسی کامل موضوع هبه و شرایط بازگشت آن در روابط زوجین می‌پردازیم و به سوالات شما پاسخ می‌دهیم.

مفهوم هبه و هدیه در حقوق ایران

هبه یا هدیه، یکی از عقود معین در حقوق مدنی است که به موجب آن، شخصی مالی را به صورت رایگان به شخص دیگری تملیک می‌کند. به عبارت دیگر، هبه، عقدی است که به موجب آن، مالک، مال خود را بدون دریافت عوض به دیگری واگذار می‌کند.

>>>  وکیل مهریه

شرایط لازم برای هبه (هدیه)

برای صحت عقد هبه، شرایطی لازم است که در قانون مدنی به آن اشاره شده است. از جمله این شرایط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

قصد و رضای هبه کننده

هبه کننده باید قصد و رضای کامل برای بخشش مال خود را داشته باشد.

اهلیت هبه کننده

 هبه کننده باید از اهلیت قانونی برای تصرف در اموال خود برخوردار باشد.

موضوع هبه

 مالی که به عنوان هبه بخشیده می‌شود، باید موجود و قابل تملک باشد.

قبول هبه توسط متهب

 متهب (گیرنده هدیه) باید هبه را قبول کند.

چرا برخی از هبه‌ها قابل برگشت هستند؟

در برخی موارد، هبه قابل برگشت است. این موارد، در قانون مدنی به صراحت ذکر شده است. از جمله دلایل قابل برگشت بودن هبه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

رجوع واهب از هبه:

 واهب (بخشنده) می‌تواند در شرایط خاصی از هبه خود رجوع کند.

فوت واهب یا متهب:

 فوت هر یک از واهب یا متهب، موجب انحلال عقد هبه می‌شود.

تلف شدن عین موهوبه:

 اگر مالی که به عنوان هبه بخشیده شده است، تلف شود، هبه نیز منحل می‌شود.

مواردی که مرد می‌تواند هبه را از همسرش پس بگیرد

مرد، در شرایط خاصی می‌تواند هبه را از همسرش پس بگیرد. این موارد، در قانون مدنی به تفصیل بیان شده است. از جمله این موارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

عدم انجام تعهدات:

اگر زوجه (همسر) به تعهداتی که در ضمن عقد هبه بر عهده گرفته است، عمل نکند، مرد می‌تواند هبه را پس بگیرد.

رفتار ناشایست زوجه:

اگر زوجه، رفتار ناشایستی داشته باشد که موجب ناراحتی و اذیت مرد شود، مرد می‌تواند هبه را پس بگیرد.

نیاز مالی مرد:

 اگر مرد، دچار مشکلات مالی شدید شود و نیاز به مالی که به همسرش هبه کرده است، داشته باشد، می‌تواند هبه را پس بگیرد.

چه شرایطی باعث می‌شود که هبه از نظر قانونی غیرقابل بازگشت باشد؟

در برخی موارد، هبه از نظر قانونی غیرقابل بازگشت است. این موارد، در قانون مدنی به صراحت ذکر شده است. از جمله این موارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

هبه معوض:

 اگر هبه، در مقابل عوضی انجام شده باشد، قابل برگشت نیست.

هبه به خویشاوندان:

 هبه به خویشاوندان نسبی، به جز فرزندان، قابل برگشت نیست.

تغییر عین موهوبه:

 اگر مالی که به عنوان هبه بخشیده شده است، تغییر کند، به گونه‌ای که دیگر قابل شناسایی نباشد، هبه قابل برگشت نیست.

تاثیر طلاق بر هبه و پس گرفتن آن

طلاق، به خودی خود، موجب از بین رفتن هبه نمی‌شود. اما، اگر هبه، در ضمن عقد نکاح یا پس از آن، با شرط خاصی انجام شده باشد، طلاق می‌تواند بر آن تاثیر داشته باشد.

تفاوت هبه در دوران زندگی مشترک و پس از جدایی

هبه در دوران زندگی مشترک و پس از جدایی، از لحاظ قانونی، تفاوتی ندارد. اما، در عمل، ممکن است شرایط و اوضاع و احوال، در تصمیم دادگاه برای بازگشت یا عدم بازگشت هبه تاثیر داشته باشد.

آیا در صورت خیانت یا رفتار بد همسر، مرد می‌تواند به پس گرفتن هبه اقدام کند؟

خیانت یا رفتار بد همسر، به خودی خود، موجب بازگشت هبه نمی‌شود. اما، اگر این رفتارها، به گونه‌ای باشد که موجب ضرر و زیان مالی یا حیثیتی برای مرد شود، مرد می‌تواند با استناد به آن، از دادگاه درخواست بازگشت هبه را بکند.

نقش توافقات در تنظیم هبه و شرایط برگشت آن

توافقات طرفین در مورد هبه و شرایط بازگشت آن، می‌تواند در تصمیم دادگاه تاثیر داشته باشد. بنابراین، توصیه می‌شود که در هنگام انجام هبه، شرایط بازگشت آن به طور دقیق و مشخص در سند هبه ذکر شود.

نقش وکیل در پیگیری موارد هبه و حقوق طرفین

وکیل، می‌تواند در پیگیری موارد هبه و احقاق حقوق طرفین، نقش مهمی ایفا کند. وکیل، با آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به هبه، می‌تواند بهترین راهکارها را برای موکل خود ارائه دهد.

نقش قراردادهای مکتوب در پس گرفتن هبه

قراردادهای مکتوب، می‌توانند در اثبات شرایط هبه و توافقات طرفین، نقش مهمی ایفا کنند. بنابراین، توصیه می‌شود که در هنگام انجام هبه، حتماً یک قرارداد مکتوب تنظیم شود و در آن، شرایط هبه و نحوه بازگشت آن به طور دقیق و مشخص ذکر شود.

اما در مورد آپارتمان، به طور خاص، شرایط هبه و بازگشت آن کمی پیچیده‌تر می‌شود:

هبه آپارتمان

• سند رسمی: برای هبه آپارتمان، حتماً باید سند رسمی تنظیم شود و در دفتر اسناد رسمی ثبت گردد. صرفاً گفتن یا نوشتن کافی نیست.
• قابلیت انتقال: آپارتمانی که هبه می‌شود، باید قابلیت انتقال داشته باشد و در رهن یا وثیقه نباشد.
• رضایت کامل: هبه دهنده (مرد) باید با رضایت کامل و بدون هیچگونه اجباری، آپارتمان را هبه کند.

بازگشت هبه آپارتمان

• شرایط خاص: بازگشت هبه آپارتمان، به راحتی امکان‌پذیر نیست و نیاز به شرایط خاصی دارد که در قانون مدنی ذکر شده است.
• دلایل موجه: مرد باید دلایل موجهی برای بازگشت هبه ارائه دهد که مورد قبول دادگاه باشد.
• اثبات ادعا: مرد باید بتواند ادعای خود را در دادگاه ثابت کند.

مواردی که مرد نمی‌تواند آپارتمان را پس بگیرد

• هبه معوض: اگر مرد در ازای هبه آپارتمان، عوضی از همسرش دریافت کرده باشد (مثلاً مبلغی پول یا چیز دیگر)، دیگر نمی‌تواند آن را پس بگیرد.
• هبه به خویشاوندان: اگر مرد آپارتمان را به فرزند خود هبه کرده باشد، نمی‌تواند آن را پس بگیرد.
• تغییر عین موهوبه: اگر همسر، تغییراتی در آپارتمان ایجاد کرده باشد که آن را از حالت اولیه خارج کند (مثلاً بازسازی کلی)، مرد نمی‌تواند آن را پس بگیرد.

نکات مهم

• مشاوره حقوقی: قبل از هرگونه اقدامی در مورد هبه آپارتمان، حتماً با یک وکیل متخصص در این زمینه مشورت کنید.
• توافق کتبی: توصیه می‌شود که شرایط هبه و حق رجوع از آن، به صورت کتبی بین زوجین توافق شود.
• آرای قضایی: در مورد هبه آپارتمان و شرایط بازگشت آن، آرای قضایی مختلفی وجود دارد که می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر به آنها مراجعه کنید.

سخن پایانی

موضوع هبه و بازگشت آن، به ویژه در مورد اموال غیرمنقول مانند آپارتمان، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. به همین دلیل، توصیه می‌شود که قبل از هرگونه اقدامی، حتماً با یک وکیل متخصص در این زمینه مشورت کنید تا از حقوق و تکالیف خود آگاه شوید و از بروز هرگونه مشکل حقوقی در آینده جلوگیری کنید.

شاید برای شما مفید باشد : وکیل خانواده