فرجام خواهی چیست؟

فرجام خواهی یکی از طرق فوق العاده شکایت ، در امر حقوقی است که توسط عالی ترین مرجع قضایی کشور یعنی دیوان عالی کشور انجام می‌شود.

روش های فوق العاده شکایت در امور حقوقی عبارت اند از اعتراض شخص ثالث، فرجام خواهی و اعاده دادرسی. قاعده جاری این است که حکمی که قطعی و لازم الاجرا می‌شود ، دیگر قابل تغییر و تحول نمی‌باشد. اما فرجام خواهی خلاف قاعده می‌باشد و به همین سبب دارای شرایط ویژه ای برای اعمال آن وجود دارد.

فرجام خواهی به منظور تشخیص منطبق بودن یا عدم انطباق رای مورد درخواست فرجامی با موازین شرعی و مقررات قانونی می‌باشد که این رسیدگی شکلی توسط دیوان عالی کشور انجام می‌شود و رسیدگی ماهوی توسط دادگاهی که دیوان ارجاع می‌دهد ، انجام می پذیرد.

آراء قابل فرجام

فرجام خواهی فقط از حکم و قراری می‌شود که توسط قانونگذار محترم احصاء « ضبط کردن، آمار گرفتن» شده باشد.بنابراین تمام آرا قابل فرجام نیستند بلکه:

1» آرایی که به سبب عدم تجدید نظر خواهی قطعی شده اند، مانند: حکمی که خواسته ی آن بیش از 20 میلیون تومان باشد، حکمی که مربوط به اصل نکاح، طلاق و نسب و ...

2» آرایی که از مجرای دادگاه تجدید نظر به قطعیت رسیده است و باز نیز قابل اعتراض فرجامی می باشند، مانند : حکم راجع به اصل نکاح طلاق و نسب و...

درمورد قرار ها نیز مشروط بر اینکه اصل حکم قابل فرجام باشد مانند قرار رد درخواست که از دادگاه تجدید نظر صادر شده است.

اشخاص دارای حق فرجام خواهی

همه افراد حق استفاده از نهاد فرجام خواهی را ندارند بلکه فقط افراد ذیل حق فرجام دارند.

1» طرفین دعوا و وکلای ایشان

2» دادستان کل کشور

تاثیر درخواست فرجام بر اجرای حکم

فرجام خواهی از طریق دادخواست که به دادگاه صادرکننده رای قطعی « چه بدوی و چه تجدید نظر» تقدیم می‌شود. اگر محکوم به غیر مالی باشد ، با دادن تأمین از محکوم علیه ، اجرای حکم تا صدور رأی فرجامی به تاخیر خواهد افتاد اما در خصوص محکوم به مالی بدین شکل نمی‌باشد و به هیچ وجه به تأخیر نمیافتد.

برای سرعت بخشیدن به پیگیری و روند پرونده بهتر است از دانش یک وکیل خوب بهره برد.زیرا وکیل فرجام خواهی میتواند به بهترین نحو و در کمترین زمان، پرونده موکل را به نتیجه مطلوب برساند.

مهلت فرجام خواهی

 فرجام خواه تنها ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی فرصت دارد که با تقدیم دادخواست فرجام خواهی اعتراض به رأی قطعی کند اما اگر در خارج از ایران اقامت دارد این مهلت به ۲ ماه افزایش پیدا می‌کند.

توجه شود که اگر رأی قطعی از سوی دادگاه بدوی از طریق انقضای مهلت تجدید نظر خواهی به عمل آمده باشد، این مواعد از تاریخ انقضای مهلت تجدید نظر به حساب می آیند.

آیا فرجام خواهی مانع اجرای حکم می‌شود؟

مثلا در بند نخستین ماده، یکی از این استثناها احکامی است که خواسته آنها بیش از ۲۰ میلیون ریال باشد.در اوضاع اقتصادی امروز بیشتر دعاوی خواسته بیش از این دارند.

بنابراین می‌توان گفت این دعاوی ها حتی اگر درخواست تجدید نظر هم نداشته باشد باز هم امکان فرجام خواهی از آنها وجود خواهد داشت.

استثنا های دیگری که در بند دوم این ماده آمده است احکام راجع به اصل نکاح فسخ نکاح، طلاق، نسب، حجر، وقف، ثلث، حبس و تولیت است.همه این موارد از امور حسبی هستند.

بنابراین در همه موارد فوق در صورت تقاضای محکوم و علیه به فرجام خواهی اگر حکم در دیوان عالی کشور نقض شود تغییراتی در اجرای حکم به وجود خواهد آمد.

ماده 362 قانون آیین دادرسی مدنی نیز به موارد دیگری اشاره نموده که در آنها فرجام خواهی ممکن نیست. این موارد مشابه تجدید نظر خواهی هستند.

مثلا اگر حکم دادگاه مستند به اقرار قاطع دعوا، کارشناسی، سوگند و یا اسقاط حق فرجام خواهی باشد این امکان از طرفین سلب و ساقط شده است.

بنابراین وقف اجرای حکم بر اثر فرجام خواهی موضوعی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

نکات مهم فرجام خواهی

زمانی که رأی هایی از سوی دادگاه در رسیدگی به پرونده ای صادر می‌شود، همیشه یکی از طرف های دعوی، یا شکایت رأی را به ضرر خود می‌بیند و در پی رسیدگی اعتراض به رأی صادر شده است و می‌خواهد هر چه سریع تر اعتراض خود را نزد مراجع قضایی پیگیری کنند تا رأی صادر شده به ضرر او، تغییر کند.

نکات دیگر

۱_ دیوان یا دادگاه در صورتی میتوانند تصویب‌نامه را به دلیل مخالفت آن با شرع اسلام یا بر خلاف قانون اجرا نکند که حکم باطل شده آن تصویب نامه در دیوان عدالت اداری صادر شده باشد.

۲_ بر اساس رای نقض شده ، اقدامات اجرایی انجام شده باشد، پس از نقض رای در دیوان، این اقدامات اعاده « بازگردانی » میگردد. اما اگر عملیات اجرایی خاتمه داده شده باشد طبق ماده 39 قانون اجرایی احکام مدنی بازگردانی به وضعیت سابق منوط « وابسته» به صدور رای نهایی است.

فرجام خواهی از رأی دادگاه تجدید نظر

 در صورتی که دادخواست های فرجام خواهی از رأی صادر شده به دفتر های دادگاه ابتدایی یا تجدید نظر خارج از مهلت یاد شده ۲۰ روز و ۲ ماه تقدیم شود یا در مدت های معین شده نقص های موجود در دادخواست رفع نشود، به موجب قراری این دادخواست از سوی دفتر های دادگاهی که حکم مجدد را صادر کرده است و دادخواست فرجام خواهی به آن تسلیم شده این رد می‌گردد. تجدید نظر خواهی از راه و روش های مرسوم و عادی اعتراض به رأی و موافق قاعده ها است ، و به صورت خودکار مانع اجرای حکم میشود. در قانون ایران اگر چه اصل به قطعیت آراء است و تجدید نظر خواهی جز در موارد از قبل تعیین شده در قانون امکان پذیر نیست اما در صورت صدور حکمی که قانون گذار به صراحت آن را قابل تجدید نظر میداند، تجدید نظر خواهی حق فرد می‌باشد. و قاضی رسیدگی کننده نمیتواند در صورت رعایت تمام شرایط ها از سوی افراد، از پذیرش تجدید نظر خواهی سر باز زند.