مجازات ارتداد در قوانین ایران چیست؟

ارتداد در لغت به معنی رد شدن، برگشتن از دین، کافر شدن است و به شخصی که مسلمان بوده و کافر می شود و به نوعی از اسلام روی می گرداند را مرتد می گویند. ارتداد دارای نشانه های متعددی است. گاهاً شخصی از دین اسلام برگشته و به دین دیگری می گراید، گاهی نیز شخصی ممکن است نه فقط تقیدی به احکام دین ندارد بلکه خدا و نبی مکرم اسلام و احکام دین را علناً انکار می نماید. این انکار اگر به انکار دین منجر شود ارتداد محقق شده است. آنچه که در ارتداد اهمیت دارد این است که انکار دین می بایست آگاهانه باشد. بدین معنی که شخصی از روی جهالت و نادانی دین اسلام را منکر شود مرتد محسوب نمی شود. به نوعی می توان گفت ارتداد شامل شخصی می شود که با علم به اینکه دین مبین اسلام، دین حق است آن را انکار نماید.

پاسخ هر پرسشی که در حوزه حکم ارتداد میخواهید بدانید میتوانید در هرساعت از شبانه روز و در هرمکانی که هستید با وکیل تلفنی موسسه حقوقی تیم وکلا تماس بگیرید.  

مُرتَد کیست و انواع آن در اسلام

 مرتد به شخص مسلمانی گفته می شود که از دین اسلام برگشته باشد. مرتد در اسلام دو نوع می باشد. اولین نوع مرتد، مرتد فطری است. منظور از مرتد فطری شخصی است که از پدر و مادر مسلمان به دنیا آمده و نطفه وی در زمان انعقاد در حالی بسته شده باشد که پدر و مادر وی یا یکی از آنان مسلمان بوده و پس از رسیدن به سن بلوغ در حالی که در دین اسلام بوده است از دین برگردد. نوع دیگر مرتد ملی است. مرتد ملی بر خلاف مرتد فطری که در دین اسلام به دنیا آمده است، شخصی است که در ابتدا مسلمان نبوده و پس از سن بلوغ به دین اسلام روی آورده و پس از مدتی دوباره از دین اسلام بر می گردد. بنابراین تفاوت این دو در مسلمان بودن یا نبودن پدر و مادر است و ملاک تفکیک را می توان مسلمانی پدر و مادر در زمان انعقاد نطفه دانست. مرتد فطری و مرتد ملی از نظر نوع برخورد و مجازات نیز با یکدیگر متفاوت هستند. در شرع مبین اسلام شخصی که مرتد شده و مرتد فطری محسوب می شود مجازات اعدام را در پی خواهد داشت و امکان بازگشت و توبه برای وی فراهم نخواهد بود. اما شخصی که مرتد ملی شناخته می شود اگر توبه نکند مجازات وی مرگ خواهد بود. لازم به ذکر است اگر زنی مرتد شود تا زمانی که توبه نکند حبس خواهد شد و مجازات مرگ برای وی وجود ندارد. بنابراین اگر زن توبه کند مجازات وی متوقف خواهد شد و از حبس رها می شود. 

مجازات ارتداد در قانون

 در قانون مجازات اسلامی مجازاتی تحت عنوان مجازات ارتداد در کنار سایر حدود و تعزیرات پیش بینی نشده است. مجازات اعدامی هم که برای این موضوع در نظر گرفته شده است منشأ قانونی نداشته، بلکه مبنای شرعی و فقهی دارد. آنچه که در وهله اول در ذهن هر شخصی متبادر می شود این است که چگونه می توان شخصی را اعدام کرد در حالی که در قانون این مجازات پیش بینی نشده است. از طرفی طبق اصل قانونی بودن جرم و مجازات که از ماده 2 قانون مجازات اسلامی نشأت گرفته است هیچ عملی جرم شناخته نمی شود مگر اینکه در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد. در ماده 2 قانون مجازات اسلامی میخوانیم هر رفتاري اعم از فعل يا ترك فعل كه در قانون براي آن مجازات تعيين شده است جرم محسوب مي‌شود. حال که در خصوص ارتداد حکمی نیامده است تکلیف چیست؟ در اینجا لازم است اشاره ای به ماده 220 این قانون داشته باشیم. در ماده 220 قانون مجازات اسلامی اعلام شده در مورد حدودي كه در اين قانون ذكر نشده ‌است طبق اصل يكصد و شصت و هفتم (۱۶۷) قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران عمل مي‌شود. اصل 167 قانون اساسی نیز اشعار می دارد قاضی موظف است كوشش كند حكم هر دعوا را در قوانین مدوّنه بیابد و اگر نیابد با استناد به منابع معتبر اسلامی یا فتاوی معتبر، حكم قضیه را صادر نماید و نمی‏‌تواند به بهانه سكوت یا نقص یا اجمال یا تعارض قوانین مدوّنه از رسیدگی به دعوا و صدور حكم امتناع ورزد. بنابراین با استناد به ماده 220 قانون مجازات اسلامی قاضی پرونده برای مجازات ارتداد می بایست به منابع معتبر اسلامی یا فتاوی معتبر مراجعه نماید و حکم ارتداد را صادر نماید. 

عناصر جرم ارتداد

 هر جرمی دارای سه عنصر قانونی، مادی و معنوی است. منظور از عنصر قانونی این است که عمل ارتکابی می بایست در قانون جرم انگاری شده باشد و رفتاری جرم است که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد. عنصر مادی نیز عمل فیزیکی یا رفتار ارتکابی است که از شخص بزهکار سر می زند. عنصر معنوی هم داشتن قصد ارتکاب جرم است که خود به دو نوع سوء نیت عام و سوء نیت خاص تقسیم می شود. ارتداد همانطور که گفته شد از جرایمی است که در قانون جرم انگاری نشده و مجازات آن در شرع اسلام و منابع فقهی آمده است. بنابراین این جرم از جرایمی است که فاقد عنصر قانونی برای تعیین مجازات بوده و مبنای صدور حکم در این مجازات صرفا همان ماده 220 قانون مجازات اسلامی و اصل 167 قانونی اساسی است که مجوز صدور حکم بر مبنای منابع فقهی و فتاوی معتبر را صادر نموده است. 

عنصر مادی و معنوی 

 عنصر مادی جرم ارتداد را می توان اظهار و ابراز رویگردانی از دین دانست. با توجه به اینکه دین اعتقادی قلبی است و ظهور و نمود بیرونی ندارد بنابراین تا زمانی که تغییر اعتقاد قلبی و انکار دین توسط شخص علنی نشده باشد فاقد مجازات است. شخص زمانی مستحق مجازات خواهد بود که این اعتقاد درونی در قالب سخنرانی، نوشتن مقاله و کتاب، انتشار عقاید در فضای مجازی، ابراز عقیده و ... بر دیگران آشکار شود و عقاید دیگران را تحت تأثیر قرار دهد و آنها را متزلزل نماید. عنصر معنوی جرم ارتداد را هم می توان داشتن عمد در ابراز اعتقادات شخص دانست که به این عمد اصطلاحاً سوء نیت عام هم گفته می شود. منظور از سوء نیت عام در جرم ارتداد این است که شخص در ابراز عقاید خود علم و عمد داشته باشد و نسبت به آنچه که ابراز می کند آگاهی داشته باشد. به عنوان مثال شخصی که در حالت خواب یا بیهوشی جملاتی را بر زبان بیاورد که دلالت بر انکار دین اسلام باشد این اعلان به دلیل نداشتن علم و عمد فاقد وصف کیفری است. همچنین شخصی که بر اثر اکراه و اجبار ناچاراً خداوند متعال و نبی مکرم اسلام را انکار نماید هم به دلیل فقدان سوء نیت عام مجازات نخواهد شد. شایان ذکر است اکراه این است که شخص در وضعیت فیزیکی یا روانی قرار گیرد که چاره ای جز ابراز و اعلام نداشته باشد. به عنوان مثال شخصی سلاحی را به سمت وی بگیرد و از او بخواهد که دین خود را انکار نماید. 

نحوه اثبات ارتداد

اثبات ارتداد همانند سایر جرایم با ادله اثبات در امور کیفری خواهد بود. ادله اثبات جرم در ماده 160 قانون مجازات اسلامی برشمرده شده است. در این ماده آمده است ادله اثبات جرم عبارت از اقرار، شهادت، قسامه و سوگند در موارد مقرر قانونی و علم قاضی است. بنابر عقیده بسیاری از فقها مهم ترین دلیل برای اثبات ارتداد اقرار شخص است. منظور از اقرار این است که شخصی مطلبی را عنوان نماید که علیه خود باشد. به عنوان مثال شخص رجوع از دین اسلام را نزد دادگاه اظهار می نماید یا در نوشته ها و صحبت های خود آن را تأیید می نماید. سایر ادله اثبات جرم همانند شهادت هرچند می تواند ارتداد را اثبات نماید اما با توجه به اینکه گرویدن به دین اسلام یا روی گردانی از آن همانطور که گفته شد امری درونی و قلبی است و اعتقادات شخص را نمی توان بودن ابراز و اعلانی سنجید به همین جهت مهم ترین دلیل اثبات ارتداد همان اقرار می باشد که لازم است نزد دادگاه ادا شود. 

Powered by Froala Editor