نداشتن شهود در دادگاه

مقدمه 

با سلام و درود به عزیزانی که این مقاله را میخوانند ، در این مقاله قرار است معایب و شکل کلی نداشتن شاهد در دادگاه را بررسی کنیم ، با ما همراه باشید.

نداشتن شاهد در دادگاه حقوقی و کیفری ، ممکن است شاکی یا خواهان را برای اثبات موضوع ، با سختی مواجه نماید ؛ ولیکن در صورتیکه بتوان به سایر ادله اثبات دعوی در امور حقوقی و کیفری استناد نمود ، نداشتن شاهد ، مشکل خاصی ایجاد نمی کند . البته نداشتن شاهد در دادگاه کیفری ، گاهی آثار حقوقی خاصی ایجاد می کند ؛ از جمله اینکه در صورت عدم امکان اثبات جرم ، متهم می تواند علیه شاکی ، اعاده حیثیت نماید .

یکی از مهم ترین ادله اثبات دعوی ، هم در امور حقوقی و هم کیفری ، شهادت شهود می باشد . به عبارت دیگر ، بر اساس قوانین ، بسیاری از دعاوی حقوقی و کیفری با شهادت شهود و مطلعین در خصوص پرونده ، قابل اثبات هستند و قاضی دادگاه میتواند به استناد شهادت شهود ، رأی صادر کند ؛ البته به این شرط که تعداد شهود و شرایط شهادت را داشته باشند ؛ در غیر این صورت ، قاضی دادگاه ، مکلف به پذیرش شهادت ایشان نیست .

اما گاهی ، برخی تصور می کنند که برای اثبات هر گونه دعوایی ، اعم از دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری ، باید شاهد داشته باشند و این شهود می بایست تمامی شرایط قانونی را داشته باشند و در غیر این صورت ، دعوی آنها ، قابل اثبات نخواهد بود . در حالی که این موضوع ، همیشه صحیح نیست . بنابراین ، قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که حکم نداشتن شاهد در دادگاه حقوقی و کیفری چیست و چه آثاری به همراه دارد .

نداشتن شهود در دادگاه حقوقی

بر اساس قانون ایران یکی از مهم ترین ادله اثبات دعوی در امور حقوقی و امور کیفری ، شهادت شاهد و با خبران در خصوص پرونده که نقش مهمی در اثبات دعاوی حقوقی و کیفری خواهد داشت . به طور کلی شهادت شهود در دادگاه حقوقی یا کیفری ، عبارت است از اینکه شخصی موضوعی را که ممکن است به نفع یا ضرر دیگری باشد ، نزد قاضی دادگاه ، اعلام نموده و به این ترتیب در شناخت ابعاد موضوع قاضی را کمک میکند .

البته برای اینکه شهود پرونده ، بتوانند شهادت بدهند می بایست به لحاظ قانونی ، ویژگی های خاصی را داشته باشند ، از جمله مهم ترین شرایط شاهد در دادگاه ، آن است که شاهد اهلیت داشته باشد یعنی عاقل و بالغ و مومن و حلال زاده باشد . علاوه بر این شهود ، نباید نفع شخصی در موضوع دعوا داشته و یا دشمنی بین شاهد با طرفی که علیه او شهادت می دهند وجود داشته باشد . به علاوه ، اشتغال به تکدی گری و ولگردی ، مانع از پذیرش شهادت شهود در دادگاه خواهد شد .

چگونه با نداشتن شهود ادعای خود را اثبات کنیم؟

با توجه به شرایط ذکر شده در بالا ، ممکن است افرادی که در جریان یک دعوی حقوقی در دادگاه هستند ، بگویند ( شاهد نداریم ) ؛ (حکم نداشتن شاهد در دادگاه چیست) ؟ به عبارت دیگر ، آیا نداشتن شاهد ، در اثبات دعوی حقوقی در دادگاه تاثیری دارد ؟ با ما همراه باشید تا به این سوالات پاسخ دهیم.

گاهی ، خواهان یا خوانده دعوی حقوقی شاهد دارد ؛ اما شهود او به تعداد لازم نیستند و یا اینکه شرایط ذکر شده در قانون ، برای ادای شهادت شرعی را ندارند . در این فرض ، اصولا می توان افراد ذکر شده را به عنوان شاهد ، به دادگاه معرفی نمود ؛ ولیکن پذیرش شهادت و اعتبار بخشیدن به شهادت شان کاملا در اختیار قاضی دادگاه است ؛ ممکن است شهادت ایشان را رد کند ، اما این امکان نیز وجود دارد که سخنان آنها را استماع نموده و به موجب گفته های آنها ، علم قاضی ایجاد شود و بر اساس آن ، حکم صادر کند 

ولیکن ، اگر شهود به تعداد کافی در پرونده موجود باشد و شرایط ذکر شده را نیز داشته باشند قاضی دادگاه ، اصولا موظف است که به شهادت آنها ترتیب اثر داده و به نفع فرد ، حکم صادر کند . چنین شهادتی را در اصطلاح ، شهادت شرعی نام گذاری می کنند که شهادت ایشان ، بر قاضی تحمیل می شود و نمی تواند شهادت را نادیده بگیرد .

اما گاهی خواهان یا خوانده دعوی حقوقی ، اصلا شاهد ندارند یعنی هیچ شخصی که بتواند با ادای شهادت ، حقانیت ادعای آنها را در دادگاه تصدیق کند ، موجود نیست . در چنین فرضی ، نداشتن شاهد در دادگاه حقوقی نیز اصولا مانع از اثبات شدن دعوا نخواهد بود ؛ چرا که میتوان به سایر ادله اثبات دعوی در امور حقوقی ، از قبیل معاینه محل استفاده از کارشناسی دادگاه یا سایر اسناد و مدارک لازم ،ارائه سند ، تحقیق یا  استناد نمود که پذیرش هر یک از آنها ، شرایط خاص خود را دارد .

پس  در خصوص نداشتن شاهد در دادگاه حقوقی ، باید گفت که نداشتن شاهد و یا نداشتن شاهدی که شرایط شهادت را داشته باشد ، مانع از جریان یافتن دعوی نخواهد شد و هر یک از طرفین ، حتی بدون داشتن شاهد نیز میتوانند با توسل به سایر ادله اثبات دعوی ادعای خود را اثبات نمایند ؛ پس در این مورد بعضاً نداشتن شاهد در دعاوی حقوقی ، آثار خاصی به دنبال ندارد .

برای نداشتن شهود در دادگاه و اثبات دعوی در امور کیفری و حقوقی میتوانید از مشاوره حقوقی آنلاین یا تلفنی تیم وکلا مشاوره بگیرید.

نداشتن شهود در دادگاه کیفری 

به طور کلی ، هنگامی که از شهادت شهود در دعاوی کیفری صحبت میشود ، به این معناست که فردی ، شاهد اعمال یا گفتارهایی بوده که نقش تعیین کننده ای در اثبات موضوع شکایت کیفری داشته است . به عنوان مثال در جرم قذف ، تنها فردی می تواند شهادت دهد که قذف یا تهمت جنسی وارد نمودن به دیگران را شنیده و دیده باشد و همچنین در جرمی مثل جرم زنا ، آمیزش جنسی میان زن و مرد را مشاهده نموده و شاهد چنین جرمی شده باشد .

بنابراین ، علاوه بر اقرار مرتکب یا علم قاضی شهادت شهود ، نقش مهمی در اثبات این جرایم دارد . در چنین مواردی ، فرد شاکی ، باید شهود خود را به دادگاه معرفی نموده و دادگاه ، با لحاظ تشریفات استماع ( شنوایی )شهادت شهود ، به شرط دارا بودن شرایط قانونی شهادت و همچنین ، به نصاب رسیدن شهود ، حکم مقتضی را صادر نماید .

اما گاهی ، نحوه اثبات برخی جرایم ،با آوردن شهود سخت است ؛ مثلا اثبات زنا ، از طریق 4 شاهد مرد یا 3 مرد و 2 زن امکان پذیر است که در بسیاری از موارد نداشتن شهود به تعداد کافی ، مانع از اثبات جرم زنا خواهد شد . در این گونه موارد ، نداشتن شاهد در دادگاه کیفری ، مانع بزرگی برای اثبات موضوع به شمار می آید و دیگر نمی توان گفت که شخص ، هر تعداد شاهد دارد ، به دادگاه معرفی کند ؛ تا شاید شهود او ، وجدان قاضی را اقناع نماید .

بنابراین باید توجه داشت که ارائه نکردن شهود به تعداد لازم ، به خصوص در جرایمی که جنبه حیثیتی دارند ، به این مسأله منجر می شود که متهم ، بعد از اثبات نشدن موضوع و برائت ( بی‌گناهی ) ، بتواند علیه شاکی ، اعاده حیثیت نماید . چرا که بر اساس قانون مجازات اسلامی ، در صورتی که فردی ، جرمی را به دیگری نسبت داده و نتواند صحت آن را اثبات کند ، متهم پس از برائت ، میتواند به اتهام افترا از او شکایت کند .

پس اصولا نداشتن شاهد در دادگاه کیفری ، مانع مهمی برای اثبات برخی جرایم محسوب می شود . اما نداشتن شاهد در دعاوی کیفری ، همیشه هم مانع از اثبات جرم نخواهد بود ، چرا که گاهی میتوان با سایر ادله اثبات دعوی در امور کیفری نیز جرم را اثبات کرد. برای مثال در جرمی مثل سرقت ، فیلم دوربین های مداربسته یا انگشت نگاری و تحقیقات پلیس ، نقش مهمی در اثبات جرم سرقت دارند و در برخی دیگر از جرایم ، ممکن است که قاضی با سوال و جواب از متهم ، به نوعی از او اقرار بر ارتکاب جرم بگیرد .

بنابراین به طور کلی ، در پاسخ به این سوال که نداشتن شاهد در دادگاه کیفری چه آثاری دارد باید گفت که هر جرم ، دلایل اثباتی خاص خود را دارد . در صورتی که بتوان با استفاده از سایر دلایل اثبات دعوی جرایم را اثبات نمود ، نداشتن شاهد در دادگاه کیفری ، اثر حقوقی قابل توجه ای ندارد . 

اما در جرایمی که شهادت شهود ، مهم ترین راه اثبات آنها است ، نداشتن شهود شرعی  ممکن است در اثبات دعوی ، تاثیر گذار باشد ؛ پس بهتر است در صورت نداشتن شاهد ، از شکایت صرف نظر کرد .

در صورت نداشتن شاهد در دادگاه کیفری چه باید کرد ؟

باید خاطر نشان کرد که شهادت شهود یا گواهی گواهان ، هنوز هم یکی از مهم ترین و قابل اطمینان ترین دلایل برای اثبات دعوی حقوقی و کیفری محسوب میشود . در این حال اثبات یک دعوی ، منحصر به شهادت شهود نیست ؛ بلکه عمده جرایم و مجازات ها ، با دلایل دیگری همچون علم قاضی ، اقرار متهم و یا حتی سوگند و قسامه قابل اثبات هستند .

پس در صورت نداشتن شاهد در دعاوی کیفری ، اگر بتوان از سایر ادله اثباتی نیز استفاده نمود ، فقدان شهود شرعی ، اشکال و اثر خاصی به وجود نمی آورد ؛ مگر اینکه امکان استناد به سایر دلایل نیز میسر نباشد که در چنین شرایطی از آن رو که قاعده کلی ، البینه علی المدعی و الیمین علی من انکر است ، در صورت نبود دلیل برای اثبات ادعا باید از آن چشم پوشید .

آثار نداشتن شهود در دادگاه

در صورت نداشتن شاهد در دادگاه می توان در بعضی موارد ، ادعای خود را اثبات کرد .

باید گفت که اصولا اقامه دعوی حقوقی علیه دیگری ، آزاد است ؛ منتها برای جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه بهتر است که خواهان  دلایل لازم برای اثبات ادعای خود را فراهم نماید . در صورتی که شاهد دارای شرایط قانونی در پرونده وجود دارد ، میتوانید آن‌ها را به دادگاه معرفی نمایید، حتی اگر به تعداد نصاب گفته شده نرسیده باشند . در این حالت  پذیرش میزان اعتبار شهادت شهود  با قاضی است .

البته برای اثبات دعوای حقوقی  می توانید به سایر ادله اثباتی از جمله استشهاد محلی، سند و همچنین ، تحقیق یا معاینه محل نیز رجوع کنید . بنابراین نبودن شاهد در دادگاه حقوقی و عدم پذیرش شهادت آنها ، آثار حقوقی خاصی را ایجاد نمیکند .

البته ، در دعاوی کیفری موضوع قدری متفاوت است ؛ به این معنا که برای اثبات هر جرم ، ابتدا باید ادله اثباتی آن را به دقت مد نظر قرار داده و سپس ، اقدام به شکایت نمایید . به این دلیل که گاهی نداشتن شاهد در دادگاه کیفری برای اثبات یک ادعا ، منجر به ایجاد آثاری از قبیل اعاده حیثیت ، توسط متهم می شود .

البته اگر به جز شهادت شهود ، دلایل دیگری دارید ، میتوانید آن را نیز به دادگاه ارائه نمایید ؛ چرا که ممکن است در ایجاد علم قاضی موثر باشند . برای مثال نداشتن شاهد در اثبات جرم سرقت ، مانع از آن نیست که انگشت نگاری از سارق و اعتراف او ، منجر به حصول علم قاضی و صدور حکم محکومیت او گردد .

آیا شهادت یک نفر در دادگاه قبول است؟

در واقع مستند به شهادت شاهد ها می توان دعاوی را اثبات نمود ، اما شاهدانی که برای اثبات ادعای طرف دعوا در دادگاه حاضر می شوند باید شرایطی را داشته باشند که در قانون مجازات اسلامی به بررسی شرایط شهادت پرداخت شده است . علاوه بر این که شرایط عمومی هریک از شاهدان باید محرز گردد . تعداد شاهدان نیز بسیار اهمیت دارد و با توجه نوع دعوا تعداد شاهدان متفاوت است .

در ماده 199 قانون مجازات اسلامی در مورد تعداد شاهدان در جرائم به قرار ذیل است که : 

حد نصاب شهادت در کلیه جرایم ، دو شاهد مرد است .

در زنا ، لواط ، تفخيذ ( رابطه جنسی بین دو مرد ) و مساحقه ( رابطه جنسی بین دو زن ) که با چهار شاهد مرد اثبات می گردد . 

برای اثبات زنای موجب حد جلد ، تراشيدن و يا تبعيد ، شهادت دو مرد و چهار زن عادل نيز كافی است .

هنگامی كه مجازات غير از موارد مذكور است ، حداقل شهادت سه مرد و دو زن عادل لازم است .

در اين مورد هرگاه دو مرد و چهار زن عادل به آن شهادت دهند تنها حد شلاق ، ثابت می شود .

جنايات موجب ديه با شهادت يک شاهد مرد و دو شاهد زن نيز قابل اثبات است .

مجازات خرید شاهد دروغی :

شهادت دروغ عبارت است از ادای گواهی دروغ توسط گواه نزد مقامات رسمی در دادگاه.

طبق ( ماده 650 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی ) هر کس در دادگاه نزد مقامات رسمی شهادت دروغ بدهد به 3 ماه و یک روز تا 2 سال حبس یا به یک میلیون و 500 هزار تا 12 میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد. ادای شهادت دروغ در دادگاه و نزد مقامات رسمی است این جرم از جرایم مطلق محسوب می‌شود. 

سوء نیت عام به معنی قصد انجام عمل مجرمانه؛ این جرم از جرایم عمدی است و از این رو نمی‌توان کسی را که سهواً و به اشتباه مبادرت به بیان اکاذیب در قالب شهادت کرده است، مشمول مقررات ماده 650 دانست دانست. سوء نیت خاص از اجزای تشکیل‌دهنده این بزه محسوب نمی‌شود.

1- مجازات سه ماه و یک روز تا دو سال حبس یا یک میلیون و 500 هزار تا 12 میلیون ریال جزای نقدی (ماده ۶۵۰ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی)

2- شهادت دروغ موجب بطلان حکم است و هر حکمی که بر این اساس صادر شود، بلااثر است.

3- هرگاه کسی سبب ورود خسارت شود، باید آن را جبران کند. در شهادت کذب نیز شهود باید خسارت زیان‌دیده را جبران کنند.

4- در امور کیفری یکی از جهات درخواست تجدید نظر دروغ بودن شهادت شهود است.

5- چنانچه شاهد پس از اتیان سوگند شهادت دروغ بدهد با احراز این موضوع برای دادگاه، مجازات سوگند و شهادت دروغ قابل جمع است. همچنین اگر شهادت دروغ در مورد حدود، قصاص یا دیات باشد، قاعده جمع مجازات‌ها اعمال می‌شود.

نتیجه 

پس از اینکه شاهد اقدام به شهادت نماید، دادگاه بر اساس دلایل او برای صدور رأی تصمیم گیری خواهد کرد. اما گاهی شخصی که شهادت به زیان او بیان شده است، نسبت به آن اعتراض دارد. مطابق قانون تمامی اشخاص میتوانند نسبت به شهادت اعتراض نمایند. اگر شهادت مورد نظر شرایط قانونی را نداشته باشد، اعتراض به آن کاملا وارد خواهد بود ، برای مثال گاهی شخص شاهد اقدام به شهادت دروغین و اشتباه نموده است، یا شرایط اهلیت داشتن از جمله، بالغ بودن، عاقل بودن و غیره را دارا نیست. در این صورت شخصی که شهادت به ضرر او می باشد، می تواند با مطرح نمودن این موارد در دادگاه، نسبت به شهادت شهود اعتراض کند‌. در این حالت دادگاه شهادت را دوباره مورد بررسی قرار می‌دهد و در صورتیکه شرایط قانونی را نداشته باشد، حکم بر اساس آن‌ صادر نخواهد شد. اما گاهی دیده می شود که اعتراض شخص بر حق نبوده، و دلایل و ادله کافی برای مطرح نمودن آن ندارد.‌ در اینصورت اعتراض در دادگاه رد خواهد شد.