معرفی دادگاه و دادسرای اطفال و نوجوانان

مقدمه

بر خلاف عموم جامع که گمان می‌کنند نوجوانان و اطفال اگر سبب جرمی شوند مجازات نمی‌شوند باید بگویم که با خواندن این مقاله می‌توانند طرز فکر خود را تغییر دهند و با مجازات ها و جرایم نوجوانان آشنا بشوند، همراه ما باشید 🤝

تعریف دادگاه و دادسرای اطفال و نوجوانان

به موجب ماده 304 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب سال 1392، دادگاه اطفال و نوجوانان، صلاحیت رسیدگی به جرائم دو دسته از اشخاص را دارد: اطفال و افراد کمتر از 18 سال تمام شمسی «نوجوانان»منظور از طفل، فردی است که هنوز به حد بلوغ شرعی نرسیده است (تبصره 1 ماده  304  قانون آیین دادرسی کیفری)

 سن بلوغ در پسر، 15 سال تمام قمری و در دختر 9 سال تمام قمری است (تبصره 1 ماده 1210 قانون مدنی و ماده 147 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392)

باید بگوییم که مطابق مواد 146 و 148 قانون مجازات اسلامی، اشخاص نابالغ، مسئولیت کیفری ندارند و در صورت ارتکاب جرم، در خصوص آنان، اقدامات تأمینی و تربیتی در نظر گرفته میشود.

در ماده 304 قانون آیین دادرسی کیفری 1392 اصل بر این است که رسیدگی به کلیه جرایم اطفال و افراد کمتر از سن 18 سال تمام شمسی، در صلاحیت دادگاه اطفال و نوجوانان می باشد؛ به استثنای موارد مقرر در ماده 315  که  بیان می دارد: اگر نوجوانان و اطفال، مرتکب یکی از جرایم مشمول صلاحیت دادگاه کیفری 1 یا دادگاه انقلاب شوند به جرایم آنان در دادگاه کیفری 1 ویژه رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان رسیدگی می شود و متهم از کلیه امکاناتی که در دادگاه اطفال و نوجوانان اعمال می شود بهره مند خواهد شد.

هر زمان یک یا چند طفل یا نوجوان با مشارکت یکدیگر یا معاونت اشخاص بزرگسال مرتکب جرم شوند و یا در ارتکاب جرم با افراد بزرگسال معاونت نمایند، فقط به جرائم اطفال و نوجوانان در دادگاه اطفال و نوجوانان رسیدگی می شود ( ماده 312 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392)

همچنین مطابق تبصره 1 ماده 314 قانون آیین دادرسی کیفری، هرگاه فردی متهم به ارتکاب جرم های متعددی باشد که رسیدگی به برخی از آنها در صلاحیت دادگاه کیفری 1 و رسیدگی به بعضی دیگر در صلاحیت دادگاه کیفری 2 و یا اطفال و نوجوانان است به تمام جرایم او در دادگاه کیفری 1 رسیدگی میشود.

نکته حائز اهمیت این است که مطابق ماده 402 قانون آیین دادرسی کیفری، در مواردی که دادگاه کیفری 1 حسب مقررات قانون آیین دادرسی کیفری، صلاحیت رسیدگی به جرم های موضوع صلاحیت دادگاه اطفال و نوجوانان را دارد رعایت مقررات مربوط به رسیدگی جرائم اطفال و نوجوانان الزامی است.

اما اگر در حین رسیدگی، سن متهم از 18 سال تمام تجاوز نماید رسیدگی به اتهام او مطابق قانون آیین دادرسی کیفری، در دادگاه اطفال و نوجوانان ادامه می‌یابد اما اگر قبل از شروع به رسیدگی، سن متهم از 18 سال تمام تجاوز کند بر حسب اتهام انتسابی، رسیدگی در دادگاه کیفری صالح صورت می‌گیرد و چنانچه رسیدگی به اتهام در صلاحیت دادگاه کیفری 1 یا انقلاب باشد رسیدگی در دادگاه کیفری 1 ویژه رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان انجام می شود ولیکن متهم از کلیه امتیازاتی که در دادگاه اطفال و نوجوانان اعمال می‌گردد بهره‌مند خواهد شد ( تبصره 2 ماده 304 و ماده 315 اصلاحی قانون آیین دادرسی کیفری)

دادگاه اطفال و نوجوانان وقت رسیدگی را تعیین و به والدین، اولیا  یا سرپرست قانونی طفل یا نوجوان، وکیل وی دادستان و شاکی ابلاغ می‌کند (ماده ۴۱۲ قانون آیین دادرسی کیفری)

در جرایم تعزیری درجه شش و هفت و هشت و همچنین در جرایم تعزیری که مجازات قانونی آنها غیر از حبس است، هرگاه متهم و والدین یا سرپرست قانونی وی و همچنین در صورت داشتن وکیل، وکیل او حاضر باشند و درخواست رسیدگی نمایند و موجبات رسیدگی نیز فراهم باشد، دادگاه نیز میتواند بدون تعیین وقت، رسیدگی و اتخاذ تصمیم نماید (تبصره 2 ماده 410 قانون آیین دادرسی کیفری) 

در دادگاه اطفال و نوجوانان، والدین و اولیا یا سرپرست طفل و نوجوان، وکیل مدافع، شاکی، افرادی که نظر آنها در تحقیقات مقدماتی جلب شده، شهود (شاهدان) مطلعان ( با اطلاع ، آگاه ) و مددکار اجتماعی سازمان بهزیستی حاضر می‌شوند. حضور افراد دیگر در جلسه رسیدگی با موافقت دادگاه بلامانع است ( ماده 413 قانون آیین دادرسی کیفری)

هرگاه مصلحت طفل اقتضاء ( درخور بودن ) کند، ممکن است تمام یا قسمتی از دادرسی در غیاب او به عمل آید. رأی دادگاه در هر صورت حضوری محسوب میشود ( ماده 414 قانون آیین دادرسی کیفری)

نحوه رسیدگی به شکایت مردم در دادگاه و دادسرای اطفال و نوجوانان

رسیدگی به جرم های اطفال و نوجوانان به واسطه شرایط مرتکبان به صورت ویژه و اختصاصی صورت خواهد گرفت و قانون نیز مراجع و روندهای رسیدگی مخصوصی در این زمینه در نظر گرفته است، مانند دادسرای ویژه اطفال و نوجوانان که از دادسراهای تخصصی است و دادگاه ویژه اطفال و نوجوانان .

اطفال و نوجوانان بزهکار در حقوق کیفری از امتیازهایی مانند عدم مسئولیت کیفری و یا تخفیف مسئولیت به اعتبار شرایط سنی در زمان ارتکاب جرایم برخوردار هستند و در آیین دادرسی کیفری نیز برای آنها ارفاق ها و امتیازهایی در نظر گرفته شده است که دلیلی بر متفاوت بودن فرایند رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان است .  از این روند ما در این مقاله به شما عزیزان بررسی نحوه رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان و امتیازات و ارفاق های در نظر گرفته شده برای آنها از جمله تشکیل پرونده شخصیت و اخذ تامین مناسب و  تعیین وکیل تسخیری ، حضوری بودن رأی ، قابل تجدیدنظر بودن آراء و تصمیم های دادگاه اطفال و الزامی بودن حضور مشاور می پردازیم .

1-تشکیل پرونده شخصیت:

پرونده شخصیت پرونده ای است که علاوه بر پرونده کیفری در مورد بعضی از جرایم برای متهم تشکیل می شود که هدف از آن شناخت بیشتر متهم است ؛ یکی از موارد تشکیل پرونده شخصیت در جرائم درجه پنج و شش در مورد جرائم اطفال و نوجوانان است که قانون گذار در فرآیند رسیدگی به جرایم اطفال و نوجوانان به آن تاکید کرده است . 

2-اخذ تامین متفاوت: 

دومین شرط ویژه ای که در رسیدگی به جرایم اطفال وجود دارد ، اخذ تأمین است به این ترتیب که قرار تأمین در مورد افراد 15 تا 18 سال یکی از قرارهای کفالت ، قرار وثیقه ، قرار نگهداری موقت در کانون اصلاح و تربیت و قرار التزام به حضور است . قرار نگهداری موقت شبیه به همان قرار بازداشت موقت است . باید در نظر بگیریم که برای افراد زیر 15 سال فقط یک قرار صادر می شود و آن قرار التزام به حضور طفل یا نوجوان در مرجع قضایی است که این التزام از والدین ، اولیاء یا سرپرست قانونی یا در صورت فقدان و عدم دسترسی و یا امتناع از پذیرش آنان ، از هر شخص حقیقی یا شخص حقوقی که قاضی مصلحت بداند ، اخذ میگردد .

3-تعیین وکیل تسخیری { کار بی مزد انجام دادن }:

طبق ماده 415 قانون آیین دادرسی کیفری ، در جرائمی که رسیدگی به آنها  در صلاحیت دادگاه کیفری 1 است یا جرائمی که مستلزم پرداخت دیه یا اَرش بیش از خمس دیه کامل است و در جرائم تعزیری درجه شش و بالاتر ، دادسرا و دادگاه اطفال و نوجوانان به ولی یا سرپرست قانونی متهم ابلاغ مینماید که برای او وکیل تعیین کند . بنابراین میتوان گفت یکی از امتیازات رسیدگی به جرائم اطفال و نوجوانان این است که تعیین وکیل تسخیری در دادگاه یا دادسرای اطفال و نوجوانان الزامی است .

4-حضوری بودن رأی:  

یکی از مهمترین مواردی که قانون در رسیدگی به جرائم نوجوانان به آن توجه کرده است این است که رأی در دادگاه اطفال و نوجوانان حتما باید به صورت حضوری صادر شود اگر چه جلسات رسیدگی می تواند بنا به ملاحظات و مصلحت هایی و بیشتر به دلیل تأثیر منفی فرآیند دادرسی بر اطفال و نوجوانان کلا یا بعضاً غیابی باشد .

5-قابل تجدیدنظر بودن آراء و تصمیمات دادگاه اطفال:  

تمام آراء و تصمیمات دادگاه اطفال و نوجوانان ، اعم از اقدامات تأمینی و تربیتی و مجازات ها ، به طور مطلق قابل تجدید نظر هستند حتی اگر رأی صادر شده در ارتباط با اتهامی باشد که مجازات آن درجه هشت یا دیه کمتر از یک دهم است . 

6-الزامی بودن حضور مشاور:

طبق ماده 298 قانون آیین دادرسی کیفری سال 1392 ، دادگاه اطفال و نوجوانان باید با حضور یک قاضی و یک مشاوره حقوقی تشکیل شود اگر چه نظر مشاور تنها جنبه مشورتی دارد و مشاور نمی تواند رأی صادر کند اما حضور او طبق قانون ضروری است .

مراحل اجاره وثیقه دادگاه و دادسرای اطفال و نوجوانان

در دادسرای اطفال و نوجوانان تفاوت ها و تسهیلاتی برای اتهام های این متهمان در نظر گرفته شده است.

یکی از موارد آن این است که قرارهای تأمینی که صادر می شود با قرار هایی که در دادسرای عمومی برای بزرگسالان صادر می شود ، متفاوت است و دادسرای نوجوانان و اطفال از والدین طفل می خواهد که هر زمان که نیاز است طفل در دادسرا حاضر شود ، در صورت ضرورت طفل میتواند کفیل یا وثیقه بگیرد.

اگر طفل و یا نوجوان بالای 18 سال سن داشته باشد ، اگر برای او دادگاه به عنوان قرار تأمین وثیقه بخواهد و طفل نتواند وثیقه را تهیه کند در این زمان ، قرار نگهداری موقت طفل در کانون اصلاح و تربیت صادر می شود.

دادگاه اطفال و نوجوانان در قانون جدید آیین دادرسی کیفری به صورت تخصصی تشکیل شده است ، تفاوت این دادگاه با سایر دادگاه ها این است که جلسه دادگاه با حضور 2 مشاور و یک قاضی تشکیل میشود و مشاورین علوم اجتماعی ، روانشناسی در جلسه دادگاه حضور دارند.

پس از اینکه قاضی قرار وثیقه را صادر و به متهم ابلاغ شد، اگر متهم وثیقه داشت آن را به مراجع قضایی مربوطه معرفی می کند اما اگر وثیقه به صورت نقدی باشد وجه نقد به حساب سپرده گذاری دادگستری واریز میشود.

فرقی نخواهد کرد که وثیقه منقول و یا غیر منقول باشد در هر صورت وثیقه بازداشت و یا توقیف میشود و زمانی مقام قضائی ملک را به عنوان وثیقه می پذیرد که ارزش آن مطابق با قرار وثیقه باشد. قرارهای تأمین کیفری جزء قرارهای محدود کننده آزادی هستند و نوعی تضمین برای حضور متهم در مراحل مختلف تحقیقات مقدماتی، محاکمه و اجرای حکم هستند.

آدرس ها و شماره تماس دادگاه و دادسرای اطفال و نوجوانان

تهران / اول اتوبان تهران کرج/ نرسیده به عوارضی قدیم / خیابان آزادگان/پلاک 144 / 

تلفن : 8-44064467

در هر حوزه قضایی شهرستان، یک یا چند شعبه دادگاه اطفال و نوجوانان بر حسب نیاز تشکیل می‌شود و تا هنگامی که دادگاه اطفال و نوجوانان در محلی تشکیل نشده است، به همه جرایم اطفال و نوجوانان به‌جز جرائم مشمول ماده 315 این قانون، در شعبه دادگاه کیفری 2 یا دادگاهی که وظایف آن را انجام می‌دهد، رسیدگی می‌شود. تحقیقات مقدماتی اطفال 9 تا 15 سال مستقیما از سوی این دادگاه انجام شده و دادگاه در این زمینه همه وظایفی را که طبق قانون بر عهده ضابطان دادگستری و دادسرا است، انجام داده و پس از تکمیل تحقیقات مبادرت به رسیدگی و صدور رأی می‌کند. دادگاه اطفال و نوجوانان با حضور یک قاضی مشاور تشکیل می‌شود و نظر مشاور مشورتی است و رئیس دادگستری یا رئیس کل دادگاه‌های شهرستان مرکز استان، در هر استان و هر حوزه حسب مورد، ریاست دادگاه‌های اطفال و نوجوانان را نیز بر‌ عهده دارد.

نتیجه  گیری

موقعی که اطفال مرتکب جرمی شوند تمامی رسیدگی های مقدماتی اعم از تعقیب و تحقیق از طرف دادگاه اطفال انجام می گیرد . بعد از پایان تحقیقات مقدماتی اگر دلایل و مدارک علیه متهم وجود نداشته باشد با صدور قرار منع تعقیب ، رسیدگی خاتمه پیدا می کند . ولی در غیر این صورت قرار رسیدگی صادر می گردد و وقت جلسه رسیدگی به سرپرست قانونی طفل و دادستان ابلاغ می نماید .

برای بهره مندی بسیار بالا و خاص و بالا بردن دانش خود در این زمینه پیشنهاد میکنیم با وکیل آنلاین در تیم وکلا حتماً مشورت کنید.

Powered by Froala Editor